Cá rô phi là loài cá được nuôi nhiều thứ hai trên thế giới, chỉ sau cá chép, với sản lượng toàn cầu gần 7 triệu tấn mỗi năm và đang tiếp tục tăng trưởng. Sự phát triển mạnh mẽ của ngành này chủ yếu diễn ra tại Châu Á và Châu Phi, nơi cá rô phi không chỉ là nguồn thực phẩm quan trọng mà còn là nguồn thu nhập ổn định cho người sản xuất. Việc sử dụng cá rô phi đực đơn tính rất phổ biến nhờ vào tốc độ tăng trưởng nhanh, tỷ lệ chuyển đổi thức ăn (FCR) tốt và tỷ lệ sống sót cao hơn cá cái, từ đó giúp năng suất cao hơn và cải thiện lợi nhuận tài chính.

Điều trị bằng hormone

Dù có thể tạo ra đàn cá đơn tính thông qua lựa chọn thủ công cá đực - một phương pháp phổ biến ở các nông dân nhỏ - nhưng cho đến nay, kỹ thuật hiệu quả nhất và được áp dụng rộng rãi nhất là phương pháp chuyển đổi giới tính nhân tạo ở cá bột cái. Cá rô phi bột khi mới nở không có tuyến sinh dục phát triển, vì vậy, việc sử dụng các hormone như methyltestosterone có thể thúc đẩy sự phát triển các đặc điểm giới tính thứ cấp. Mặc dù phương pháp này không thay đổi giới tính kiểu gen, nhưng cá được xử lý sẽ thể hiện các đặc điểm của giới tính mong muốn, chẳng hạn như tốc độ tăng trưởng nhanh của cá đực.

Một thử nghiệm mới đáng chú ý

Mặc dù nuôi cá rô phi đơn tính và việc chuyển đổi giới tính bằng steroid vẫn rất phổ biến, các nhà nghiên cứu từ Viện Nuôi trồng Thủy sản, Đại học Stirling, gần đây đã công bố một nghiên cứu về hiệu quả và tính khả thi của việc nuôi cá rô phi hỗn hợp giới tính so với nuôi toàn cá đực. John Bostock, nghiên cứu viên tại Viện Nuôi trồng Thủy sản, giải thích lý do của nghiên cứu: “Mặc dù lượng steroid sử dụng rất nhỏ và không làm tăng mức độ hormone trong cá thu hoạch, nhưng vẫn có một số rào cản về quy định và các mối lo ngại về phúc lợi động vật, sức khỏe và an toàn lao động, cũng như tác động đến môi trường. Những tiến bộ trong di truyền học và các thay đổi trong thức ăn và hệ thống nuôi đã khiến chúng tôi bắt đầu xem xét lại nhu cầu sử dụng cá bột đảo ngược giới tính.”

Thí nghiệm thực tế

Để kiểm tra liệu đàn cá đơn tính có phải là lựa chọn tốt nhất hay không, các nhà nghiên cứu đã hợp tác với Nam Sai Farms, một trang trại nuôi cá rô phi ở Thái Lan, để tiến hành thử nghiệm so sánh nuôi cá rô phi đơn tính và hỗn tính với dòng cá rô phi sông Nile Big Nin, nổi tiếng với tốc độ tăng trưởng nhanh. Các lồng được đặt ở sông Bambopong để mô phỏng các điều kiện nuôi phổ biến, với mật độ thả khác nhau cho lồng đơn tính và lồng hỗn tính do tốc độ tăng trưởng khác nhau giữa cá đực và cá cái. Warren Turner, Giám đốc điều hành của Nam Sai Farms, giải thích: “Cá rô phi cái phát triển chậm hơn và kém hiệu quả hơn trong sản xuất thịt, vì vậy chúng tôi quyết định tăng gấp đôi mật độ thả trong cả hai phương pháp để có số lượng cá đực tương đương với phương pháp đơn tính sau khi loại bỏ cá cái.”

Kết quả thử nghiệm

Kết quả thử nghiệm cho thấy, mặc dù cá cái có tốc độ tăng trưởng chậm, dẫn đến sinh khối thu hoạch thấp hơn ở các lồng hỗn hợp giới tính, nhưng việc tăng gấp đôi mật độ thả trong các lồng hỗn hợp đã mang lại tổng sản lượng cao hơn. “Chúng tôi nhận thấy rằng cá cái được phân loại ở tuần thứ tư và thứ tám có kết quả về trọng lượng thu hoạch, tỷ lệ sống sót và tỷ lệ chuyển đổi thức ăn tương tự như cá được xử lý bằng hormone. Sản lượng phi lê và thành phần dinh dưỡng cũng không có sự khác biệt,” Amaya Alballat, Giảng viên cao cấp tại Viện Nuôi trồng Thủy sản cho biết. Mặc dù việc tăng mật độ thả mang lại sản lượng cao hơn, nhưng chi phí phát sinh từ việc tăng số lượng cá giống và thức ăn để duy trì mật độ cao trong vài tuần không được bù đắp bởi giá trị thu hoạch từ cá có kích thước nhỏ. Theo Bostock, "giá cá nhỏ thường thấp hơn so với cá lớn, đặc biệt là ở Thái Lan, do đó việc thu hoạch cá nhỏ hơn dẫn đến chi phí đầu vào cao hơn giá trị có thể đạt được."

Khả năng áp dụng

Sau khi thử nghiệm thực tế, các nhà nghiên cứu đã tạo ra một 𒆙mô hình tài chính để xác định khả năng tài chính của nuôi cá rô phi hỗn hợp. Mặc dù nuôi cá đơn tính vẫn mang lại lợi nhuận cao nhất tại Thái Lan, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng nếu người sản xuất có thể đạt được mức phí bảo hiểm 8% cho cá không dùng hormone, thì lợi nhuận sẽ tương đương. Bostock cho biết, “Điều này có thể đặc biệt hấp dẫn đối với các nhà sản xuất thương mại lớn nhắm đến các thị trường quốc tế hoặc đô thị, nơi ngườꦜi tiêu dùng nhạy cảm với phương pháp sản xuất.” Một lựa chọn khác để bù đắp tổn thất từ việc nuôi cá hỗn hợp giới tính là bán cá cái làm giống, tuy nhiên nhu cầu thị trường đối với dịch vụ này không ổn định. Mặc dù nuôi cá rô phi hỗn hợp không phù hợp với những nhà sản xuất ở Thái Lan, các nhà nghiên cứu kết luận rằng phương pháp này có thể áp dụng ở một số khu vực khác, như châu Phi, nơi có thị trường sẵn có cho cá rô phi cái nhỏ hơn. Trong một số trường hợp, giá mỗi kg cá cái có thể cao gấp đôi so với giá ở các thị trường Châu Á. Liệu phương pháp nuôi hỗn hợp giới tính có được các nhà sản xuất chấp nhận hay không vẫn còn phải chờ xem, nhưng với các nghiên cứu tiếp theo đã được tiến hành ở Kenya, các nhà nghiên cứu tin tưởng rằng đây là một chiến lược đáng theo đuổi.