Trên thực tế, ngành thủy sản đang đối diện nhiều khó khăn, thách thức và nỗ lực về đích năm 2024 với kim ngạch xuất khẩu dự tính đạt 9,5-10 tỷ USD.

Khó khăn bao trùm

Chia sẻ về khó khăn của ngành tôm, ông Trần Văn Lĩnh, Chủ tịch HĐQT Công ty Thủy sản và Thương mại Thuận Phước (Đà Nẵng) cho hay, hiện giá cước tàu biển từ Việt Nam đi châu Âu trên dưới 4.000-5.000 USD/container, tăng gấp 2-3 lần so với cuối năm ngoái. Trung bình một container xuất đi Mỹ khoảng 6.000-7.000 USD, tăng gấp đôi. Giá cước đi khu vực gần như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đông Nam Á cũng tăng, dao động 1.000-2.000 USD/container. “Ngoài việc tăng cước phí thì thời gian vận chuyển hàng hóa cũng mất nhiều hơn từ 7-10 ngày, khiến doanh nghiệp vô cùng khó khăn”, ông Lĩnh bày tỏ. Đồng quan điểm, ông Lê Văn Hồng, Giám đốc Công ty cổ phần Bá Hải (Phú Yên), nhận định: “Chi phí vận chuyển container hàng xuất đi châu Âu tăng từ 2.000 USD/container lên 5.500 USD/container, đều do doanh nghiệp chịu. Mong Nhà nước quan tâm giúp cho lãi suất ngân hàng giảm, cởi mở chính sách cho vay để tạo thêm nguồn vốn bổ sung, tăng sức chịu đựng cho doanh nghiệp”. Đặc biệt, theo Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản Việt Nam (VASEP), hai mặt hàng XK chủ lực của ngành thủy sản là cá tra và tôm, mặc dù có sự tăng trưởng nhưng doanh nghiệp XK ở lĩnh vực này cũng đang đối diện nhiều khó khăn. Những tháng đầu năm, Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) tiếp tục là thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá tra Việt Nam. Nửa đầu năm nay, xuất khẩu cá tra Việt Nam sang thị trường này đạt hơn 258 triệu USD, giảm 8% so với cùng kỳ. Thị trường tiếp theo là Mỹ. Giá trị XK cá tra 6 tháng đầu năm sang Mỹ đạt 160 triệu USD, tăng 14% so với cùng kỳ năm ngoái. Cùng với thị trường Mỹ, XK cá tra Việt Nam sang khối thị trường CPTPP cũng ghi nhận tăng trưởng dương trong nửa đầu năm 2024 với giá trị XK đạt 128 triệu USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm ngoái. Song, theo VASEP, tuy thị trường Trung Quốc là động lực chính cho sự tăng trưởng, nhưng giá cá tra phile của Việt Nam tại Trung Quốc lại đang rất thấp, chỉ khoảng 1,8 USD/kg. Do đó, doanh nghiệp Việt XK sang thị trường này chỉ còn trông chờ vào sản phẩm phụ như bong bóng cá tra... Ngành tôm cũng đang đối mặt với hai vấn đề lớn đó là giá tôm XK sang các thị trường thấp do phải cạnh tranh với tôm Ecuador, Ấn Độ. Vấn đề nữa là dịch bệnh trên tôm nuôi diễn biến phức tạp, chưa được khắc phục, có khả năng gây thiếu nguyên liệu tôm trong nửa cuối năm 2024. “Giá XK tôm sang các thị trường đang ở mức thấp, cạnh tranh lớn với Ecuador, Ấn Độ. Trong đó, mặc dù ngành tôm của Ecuador gặp nhiều khó khăn năm 2024 nhưng quốc gia này vẫn tăng XK và tràn vào các thị trường, bao gồm Nhật Bản, Australia, EU. Hiện Ecuador đã có thị phần lớn tại các thị trường như Mỹ, Trung Quốc, thậm chí là Ấn Độ. Bên cạnh đó, ngành tôm cũng đang đối mặt với vấn đề dịch bệnh, cụ thể là bệnh mờ đục trắng gan TPD”, bà Lê Hằng,  đại diện VASEP chia sẻ.

Nỗ lực tìm động lực tăng trưởng

Chia sẻ về câu chuyện XK tôm, ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta, cho rằng, động lực tăng trưởng ngành tôm là coi trọng khâu tìm hiểu, thâm nhập thị trường; lắng nghe nhu cầu, xu thế người tiêu dùng để kịp thời đáp ứng, thu hút. Tuy nhiên, động lực này sẽ bị cản trở nếu giá cả ở mức cao.

Động lực tăng trưởng ngành tôm là coi trọng khâu tìm hiểu, thâm nhập thị trường.

“Đó là nút thắt cổ chai ngành tôm hiện nay, bởi giá thành tôm nuôi của ta còn quá cao. Nguyên nhân giá thành tôm nuôi còn quá cao do nhiều yếu tố, như chất lượng tôm giống, môi trường nuôi, nguồn vốn nuôi”, ông Lực nhấn mạnh. Theo ông Lực, để vượt qua khó khăn, các khâu chế biến XK phải năng động tích cực hơn bao giờ hết như giải pháp nghiên cứu mặt hàng mới, thậm chí đáp ứng từng lễ hội, sự kiện. Bên cạnh đó, tìm kiếm khách hàng mới thông qua hoàn thiện mình để đáp ứng các yêu cầu của các hệ thống phân phối cao cấp, thực thi các giải pháp bền vững như lộ trình giảm phát thải, bảo đảm phúc lợi động vật,  bảo đảm chỉ tiêu sử dụng vật tư tái chế… và cam kết này có bên thứ ba giám sát, chứng nhận… Nhận định về những tháng cuối năm, các chuyên gia lưu ý, theo quy luật thị trường, kể từ quý III trở đi, nhà nhập khẩu tăng cường mua vào để chuẩn bị nguồn hàng cung ứng cho dịp lễ, Tết cuối năm. Do đó, giá tôm từ quý III trở đi nhiều khả năng sẽ được cải thiện tốt hơn so với hiện tại, nhưng cũng khó có khả năng tăng mạnh. Vì vậy, người nuôi cần cân nhắc, chọn lựa mô hình, mật độ nuôi phù hợp để vừa đảm bảo tỷ lệ nuôi thành công cao nhằm giảm giá thành sản xuất, vừa thu hoạch được tôm cỡ lớn có giá ổn định hơn.

Kỳ vọng những tín hiệu mới

Vasset Management Services (VSM; VSM Team) vừa công bố báo cáo chiến lược vĩ mô với tựa đề “Động lực tăng trưởng với áp lực giảm dần về cuối năm”. Dù có nhiều triển vọng phục hồi trong nửa cuối năm 2024, nhưng VSM Team vẫn đưa ra quan điểm trung lập với ngành thủy sản do còn phụ thuộc vào “nhiều yếu tố bất định”. Trong năm 2024, mục tiêu của ngành thủy sản là đạt kim ngạch xuất khẩu 9,5 đến 10 tỷ USD, tăng 8% so với cùng kỳ. Xét tình hình chung, VSM Team kỳ vọng các thị trường chính sẽ phục hồi khi nhiều ngân hàng trung ương phát tín hiệu giảm lãi suất trong nửa sau năm 2024. Tuy nhiên, VSM Team cũng chỉ ra nhiều yếu tố ngoại cảnh có thể tác động như mức thuế chống bán phá giá; căng thẳng chính trị làm giá cước tăng phi mã; thẻ vàng IUU, cạnh tranh với thủy sản từ nhiều nước khác đòi hỏi nâng cao năng lực của doanh nghiệp trong nước. Theo nhận định từ VSM Team, XK tôm sang Trung Quốc trong những tháng cuối năm sẽ hưởng lợi nhờ lợi thế địa lý và nước này đang hạn chế nguồn tôm từ Ecuador và Ấn Độ do có dư lượng sulfite. Với thị trường Nhật Bản, chuyên gia VSM Team đánh giá, dù nhu cầu phục hồi chậm nhưng lại ưa chuộng các sản phẩm chế biến sâu, đây là lợi thế của tôm Việt Nam so với tôm từ các nước khác. Do đó, doanh nghiệp nào có khả năng chế biến sâu tập trung vào thị trường này thì sẽ hưởng lợi. Đơn cử, Công ty CP Thực phẩm Sao Ta tập trung vào tôm chế biến sâu, đánh mạnh vào thị trường Nhật Bản. VSM Team đánh giá, XK cá tra Việt Nam những tháng cuối năm sẽ tiếp tục hưởng lợi từ việc Mỹ và phương Tây ban sắc lệnh cấm cá minh thái từ Nga. Theo đó, giá cá tra XK dự báo có thể hồi phục nhẹ chủ yếu do thiếu hụt nguồn cung. Nguyên nhân dẫn đến thiếu hụt nguồn cung chủ yếu đến từ giá thấp cùng với thời tiết bất lợi khiến nhiều hộ nông dân hạn chế thả nuôi mới. Về doanh nghiệp xuất khẩu cá tra, VSM Team cho rằng, Vĩnh Hoàn là doanh nghiệp đầu ngành, có khả năng mở rộng thị trường và quản lý chi phí tốt, đặc biệt hưởng thuế chống bán phá giá bằng 0 tại thị trường Mỹ nên có triển vọng kinh doanh tích cực nhất trong số các doanh nghiệp XK cá tra. Các doanh nghiệp còn lại như Đầu tư và Phát triển Đa Quốc gia, Nam Việt cũng được kỳ vọng sẽ hồi phục XK. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Phùng Đức Tiến cho rằng, để XK thủy sản bền vững, điều quan trọng nhất hiện nay là gỡ được thẻ vàng IUU; doanh nghiꦦệp đa dạng sản phẩm XK; thúc đẩy xúc tiến thương mại cả trong và ngoài nước; tháo gỡ kịp thời những vướng mắc, điểm nghẽn ảnh hưởng đến XK… Theo đó, VASEP kỳ vọng những tháng cuối năm 2024, các thị trường nhập khẩu chính sẽ có tín hiệu tốt hơn, các vấn đề tồn kho và khó khăn vận tải sẽ giảm bớt, nhu cầu sẽ phục hồi và giá sẽ tăng, đảm bảo mục tiêu về đích của ngành thủy sản năm 2024. Theo