1. Thuế quan và bất ổn thương mại Mỹ - Trung

Cơ hội cho Việt Nam tăng thị phần tại Mỹ

Các doanh nghiệp Mỹ có thể chuyển hướng sang Việt Nam tìm đối tác cung ứng thủy sản thay thế cho nguồn cung thiếu hụt từ Trung Quốc. Ngoài ra, các DN Mỹ và cả các thị trường khác như Nhật Bản, Canada…cũng sẽ tìm kiếm đối tác gia công chế biến thủy sản ở Việt Nam để XK sang Mỹ.   Đây là cơ hội tốt cho các DN thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên khuyến nghị các DN luôn đảm bảo tốt chất lượng và quy trình sản xuất, đặc biệt là vấn đề TXNG phải minh bạch. Việc tuân thủ các quy định về xuất xứ, đảm bảo tính minh bạch trong chuỗi cung ứng và hợp tác với các cơ quan chức năng sẽ giúp DN duy trì lợi thế cạnh tranh và bảo vệ được uy tín trên thị trường quốc tế.

Cá tra có thể thay thế phần lớn thị phần cá rô phi vào năm 2025 do thuế quan với Mỹ

Hàng năm Mỹ NKthủy sản  từ Trung Quốc với trị giá từ 1,6 – 2 tỷ USD. Trong đó, tập trung nhiều vào các sản phẩm cá phile tươi/đông lạnh với giá trị từ 1-1,4 tỷ USD (chiếm khoảng 70%). Trong nhóm cá phile tươi/đông lạnh NK từ Trung Quốc vào Mỹ, cá rô phi chiếm khối lượng và giá trị lớn nhất, tiếp đến là cá tuyết, cá hồi… Việc Hoa Kỳ áp thuế bổ sung 10% đối với NK từ Trung Quốc có thế khiến giá cá rô phi của Trung Quốc tiếp tục tăng, điều này có thể làm giảm nhu cầu của Hoa Kỳ. Do vậy, dự báo sẽ có nhiều cơ hội hơn cho cá tra. Trong những năm gần đây, cá tra đã liên tục giành được thị phần so với cá rô phi tại Hoa Kỳ, với tỷ lệ dự báo là 60:40 vào năm 2024. Báo cáo chuyên sâu của NFI dự đoán rằng cá tra có thể sẽ thay thế phần lớn thị phần cá rô phi vào năm 2025.

Cơ hội gia tăng thủy sản cao cấp sang thị trường Trung Quốc

Việc Mỹ áp thuế 10% với sản phẩm của Trung Quốc, có thể sẽ dẫn đến hành động trả đũa tương tự từ Trung Quốc. Do vậy, thủy sản NK từ Mỹ vào Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng. Mỹ XK vào Trung Quốc cá hồi, cá tuyết, cá minh thái, tôm hùm, cua huỳnh đế…đa số phục vụ cho phân khúc tiêu thụ cao cấp như nhà hàng, khách sạn. Hai năm gần đây, nhất là năm 2024 Trung Quốc tăng mạnh NK các mặt hàng thủy sản tươi/sống từ Việt Nam như cua, ngao, tôm hùm, ốc để phục vụ cho nhóm khách hàng cao cấp tại thị trường này. Nhu cầu từ phân khúc này được dự báo là tiếp tục tăng, trong khi nguồn cung cấp từ Mỹ bị sụt giảm. Bối cảnh này tiếp tục có lợi cho thủy sản Việt Nam, thúc đẩy XK thủy sản tươi sống sang thị trường này mạnh mẽ hơn trong năm 2025.

Thuế quan khiến áp lực cạnh tranh tại thị trường nội địa Trung Quốc và các thị trường khác gia tăng

Những năm gần đây Trung Quốc tăng đột phá XK thủy sản sang các nước ASEAN một phần do chiến tranh thương mại Mỹ - Trung khiến thị phần tại Mỹ giảm, một phần Trung quốc cũng tận dụng lợi thế địa lý và ưu đãi thương mại, đặc biệt là thị trường Thái Lan, Malaysia. Xu hướng này chắc chắn sẽ tiếp tục trong thời gian tới khi mà xung đột thương mại với Mỹ gia tăng và bất ổn với Nhật Bản chưa được giải quyết. Tuy nhiên, Mỹ vẫn chiếm tỷ trọng đáng kể (khoảng 19 – 21%) XK thủy sản của Trung Quốc. Do vậy, ngoài việc chuyển hướng XK sang các thị trường khác, Trung Quốc chắc chắn sẽ phải cân đối lại thị phần cho chính thị trường nội địa. Do vậy, cá tra Việt Nam lại phải cạnh tranh với chính cá rô phi tại thị trường Trung Quốc.

2. Thuế quan và thương mại Canada – Mỹ

Mỹ chiếm 70% XK thủy sản của Canada với giá trị 3,5 – 5 tỷ USD/năm. Các sản phẩm chính là tôm hùm, cá tuyết, cua tuyết… Mức thuế 25% Mỹ áp với hàng hóa Canada chắc chắn sẽ tác động giảm XK thủy sản của nước này vào Mỹ. Một lượng lớn thủy sản sẽ chia sẻ vào các thị trường khác.

Canada sẽ tăng XK sang Việt Nam để gia công chế biến và XK đi các thị trường khác

Việt Nam cũng là một đối tác NK để tiêu thụ trong nước và gia công chế biến các sản phẩm thủy sản cho Canada như cá tuyết, cua tuyết, tôm hùm và một số loại cá biển. Sau khi bị áp thuế mới từ Mỹ, Canada có thể sẽ tăng thương mại thủy sản với Việt Nam. Đây cũng là cơ hội cho DN, song cũng là thách thức đối với chính thị trường trong nước.

Tăng nguy cơ cạnh tranh cho thủy sản Việt tại Trung Quốc và Canada

Trung Quốc sẽ là thị trường mục tiêu của Canada, vì Trung Quốc là đối tác lớn của nước này.  Do vậy, sản phẩm thủy sản cao cấp của Việt Nam có thể bị áp lực cạnh tranh với tôm, cua, cá từ Canada đổ vào Trung Quốc. Ngoài ra, sẽ có một lượng đáng kể thủy sản sẽ phải tiêu thụ trong nước bù đắp cho sụt giảm thị phần tại Mỹ. Xu hướng này cũng phần nào làm giảm NK của Canada từ các nước, trong đó có Việt Nam.

3. Khuyến nghị cho ngành thủy sản Việt Nam

• Cơ hội dường như đang nhiều hơn thách thức. Ngành thủy sản Việt có thể nắm bắt và bứt phá nếu nguồn cung ứng nguyên liệu tốt về cả khối lượng và chất lượng. Trong bối cảnh tình hình thương mại quốc tế thay đổi liên tục, DN cần xây dựng các kế hoạch dự phòng, tránh tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng. Cần xây dựng các kênh cung ứng bền vững và linh hoạt, bao gồm nguồn nguyên liệu trong nước và nhập khẩu nguyên liệu khi cần thiết để tránh tình trạng thiếu hụt.
• Cập nhật và nắm bắt thông tin thị trường, điều chỉnh cơ cấu sản phẩm – thị trường linh hoạt trong bối cảnh mới. Ví dụ, có thể tăng thị phần cá tra tại Mỹ, thúc đẩy XK thủy sản tươi sống sang Trung Quốc, cân đối để có sản phẩm cạnh tranh tại ASEAN, mở rộng thị phần tại thị trường Trung Đông…
• Luôn đảm bảo chất lượng thủy sản XK, tính minh bạch, khả năng TXNG hiệu quả để giữ uy tín và tăng thị phần tại các thị trường tiềm năng trong năm 2025.
• Đầu tư hơn cho chế biến sâu để tăng giá trị gia tăng và mở rộng thị phần tại các thị trường, đồng thời tránh bị áp thuế CBPG và các rào cản thuế khác trong bối cảnh mới này.